Былы генпракурор Васілевіч: «Не крытыкуйце чыноўнікаў, калі яны размаўляюць па-беларуску»
Рыгор Васілевіч і будучы генеральным пракурорам, і старшынёй Канстытуцыйнага суда прасоўваў выкарыстанне беларускай мовы, у тым ліку дзяржаўнымі чыноўнікамі. Васілевіч адзін з тых чыноўнікаў, які сам спакойна размаўляе па-беларуску. Пра мовы мы і паразмаўлялі з Рыгорам Васілевічам.
Рыгор Васілевіч. Фота Волі Афіцэравай.
«У нашым асноўным законе замацавана дзвюхмоўе. Гэта значыць, што дзяржаўныя служачыя павінны імкнуцца да таго, каб валодаць абедзвюма мовамі. На жаль, збольшага яны карыстаюцца рускай мовай. Хаця мне здаецца, што большасць чыноўнікаў валодае і рускай, і беларускай, але няма практыкі. У мяне таксама няма практыкі, калі я размаўляю з вамі, то кантралюю сябе, ці правільныя словы выкарыстоўваю.
З пункту гледжання выканання Канстытуцыі, калі грамадзянін звярнуўся ў дзяржаўны орган на беларускай мове, то і адказ павінен быць па-беларуску. Калі ён лічыць мэтазгодным запоўніць нейкія бланкі па-беларуску, то гэта павінна быць таксама забяспечана.
Калі я працаваў у Генеральнай пракуратуры і Канстытуцыйным судзе, то звяртаў на гэта ўвагу. Напрыклад, калі праходзіць мытны кантроль на мяжы, то ён павінен мець магчымасць запоўніць беларускамоўныя бланкі. Такія выпадкі былі.
Няма ніякіх перашкод, каб беларуская мова развівалася. Можна і трэба практыкаваць прыняцце законаў і іншых нарматыўна-прававых актаў на абедзвюх мовах. На адным з паседжанняў у Палаце прадстаўнікоў гэтая тэма нядаўна абмяркоўвалася.
Некалькі разоў мне даводзілася чытаць такія каментары, калі чыноўнік выступае па-беларуску, то пішуць, што выступае на трасянцы. Нельга крытыкаваць за такія імкненні! Калі будуць такія крытычныя заўвагі, то ніхто не захоча размаўляць па-беларуску. І тут больш шкоды, чым стымулявання.
Я асабіста беларускую мову ведаю са школы яшчэ. Памятаю смешны выпадак з тых часоў, калі мы пісалі пераказ, то я доўга думаў, якое слова выкарыстаць «белка», ці «вавёрка». Напісаў «вавёрка», а настаўніца закрэсліла, бо пераказ быў па рускай мове.
Галоўнае, што беларуская мова жыве. І цяпер іншыя часы, не савецкія, тады тых, хто размаўляў па-беларуску лічылі вяскоўцамі. Цяпер сітуацыя змянілася».
***
Рыгор Васілевіч нарадзіўся ў 1955 у Мінску. У красавіку 1994 году быў абраны членам Канстытуцыйнага суду Беларусі. Неаднаразова дэманстраваў сваю нязгоду з пазыцыяй тагачаснага старшыні КС Валера Ціхіні, падтрымліваў Аляксандра Лукашэнку. Працаваў над праектам Канстытуцыі, прапанаваным Лукашэнкам на рэфэрэндуме 1996 г. Ад 1997 да 2008 быў суддзёй і старшынёй Канстытуцыйнага суду. Ад 2008 да 2011 з’яўляўся генеральным пракурорам Беларусі. Цяпер выкладае на юрфаку БДУ.
