Знайсці
10.05.2018 / 16:0222РусŁacБел

Складаная праўда пра вайну: «Партызанаў баяліся, але ўсё адно перабраліся да іх у лес»

Клаўдзія Аляксандраўна Скопец нарадзілася ў 1935-м і правяла вайну ў лесе, у зямлянцы сярод балот Пухавіччыны. Яе родную вёску Амельна ў 1944-м спалілі немцы. Яе гісторыя — водгулле тысяч гісторый нашых бабуль. Не ветэранак, але тых, на чыім жыцці тая вайна пакінула след назаўжды.

Аднойчы вечарам мы гулялі, бегалі. Сабраўся народ, і старшыня сельсавета аб'явіў, што пачалася вайна.

А што мы разумелі? Я помню, мне мама сшыла сукенку — зялёную, на ёй зорачкі. І вот мяне ўсе дзяўчаты дражнілі: калі немцы прыйдуць, яны цябе забяруць, у цябе звёздачкі, значыць ты камуністка. Дык я не насіла гэту сукенку, баялася.

 

Паляглі мы спаць, рана раніцай нашы бацькі пайшлі на работу. Тут жа на матацыклах немцы са слуцкай дарогі прыязджаюць.

А адзін на машыне крытай, раней такія называліся «казлы». Як зараз я таго афіцэра помню: здаровы, мардаты, сядзіць, а побач з ім аўчарка такая, як воўк. Машына спынілася ля нашага дома, ён быў вельмі вялікі — 8 метраў шырынёй, 18 даўжынёй. А гэтыя немцы ўсё бегалі па дварах: матка шпэк, матка яйко — сала ім, яйка давай. Да нас у двор яны не заходзілі, не буду гаварыць. Можа, што бацькоў дома не было, былі толькі мы, малыя. Нас у таты, у мамы было трое, тры дачкі: з 1933-га, 1935-га і з 1939-га гадоў.

 

Хутка началіся партызаны. Казалі, яўрэйскі партызанскі атрад. Яны хадзілі як вечар настане. Нашага суседа аднаго забілі, потым другога забілі, чацвёра дзяцей засталося, патом трэцяга забілі — таксама чацвёра дзяцей.

Цераз адзін дом ад нас жыў шавец, і некалькі дочак у яго было. Адна, Наташа, як хахлуха — такая прыгожая, волас чорны… І, відна, яны патрабавалі ў яго ботаў ці чаго — дык яны яго дачку ўзялі, да сценкі паставілі і забілі, 18 гадоў было. Гэтыя суседзі тады, відаць, пабаяліся — кінулі ўсё, з’ехалі ў Мар'іну Горку.

 

Нашы бацькі баяліся партызан: мала хто што скажа ці што ім задумаецца, прыедуць і заб'юць.

Дык мужчыны сыходзілі на рэчку зімой. Там лавілі ўюноў цэлую ноч, а пад раніцу вярталіся. Нас, дзяцей, пакідалі з мамай. Як вечар, сцямнее, дык у дзверы «стук-стук». Мама лампу на газе запаліць і пойдзе адкрывае. А было ж тады ў мамы шарсцяных хустак! Мама звязала вялікую харошую хустку, паўтара на паўтара метра. Пінжачкоў жа не было, дык мяне мама ў гэтую хустку адзявала. Я любіла надзявацца і так з мамай хадзіла гуляць усюды.

Мама на ноч пазавязвала хусткі на нас з сястрой і клала спаць. Я яшчэ і ў панчохах спала: сама сабе іх звязала — гадоў з пяці навучылася вязаць — толькі што пяткі ўжо парваныя былі. Прыйшла жанчына, раскрыла нас, зняла з мяне гэтыя панчохі, зняла хусткі. Я плакала, сястра плакала, а яны раз — разарвалі, знялі ўсё і забралі.

Вы знаеце, я гэту жанчыну запомніла. Паліто яе і беленькі бярэцік, невысокая, з круглым тварам. Яна ад нашай вёскі за 17 кіламетраў жыла. І як прыйшла я на работу ў 1952-м на Трактарны завод, я яе ў цэху пазнала. Я кажу: «Вера, ты была ў партызанах?». Яна: «Так-так, была». Я гавару: «А не ты ў мяне платкі забрала?..» Ну і што ёй, хіба шчасце было? Выйшла замуж, муж памёр, а сама на сметніцы потым памярла.

 

Немцы ў Мар'інай Горцы адкрылі свой гарнізон. А праз тыдзень ці колькі прыйшлі да нас у Амельну.

Адкрылі гарнізон у нашай двухпавярховай школе. Новая харошая пошта ў нас адкрылася. Нямецкі паштальён, начальнік пошты і жонка яго таксама немцы.

Прыязджаў не наш нейкі, спецыяльны чалавек, сачыў, каб дарога чыстая была, каб канавы павыкапаваныя, каб усё ўбіралі, падмяталі, травы каб не было.

Немцы ўсім камандавалі. У нас была суседка цераз два дамы, Зоя, з Мінска прыехала ў бежанцы, удрала з двума дзецьмі (муж яе афіцэрам у арміі быў, так і не вярнуўся з вайны). Ёй сказалі ісці есці немцам варыць. Што ёй было рабіць — загадалі — гатавала. Ну а ноччу прыйшлі партызаны і забілі яе. 

Адкрылася школа. Мая першая настаўніца — Вольга Максімаўна — была з суседняй вёскі. Яна заходзіць першая ў клас і з ёю прыходзяць на ўрок два паліцаі. І не віталіся, а толькі так бралі пад казырок: «Жыве Беларусь». І мы ўстаём: «Жыве Беларусь». Скажуць, заварочваюцца і сыходзяць. Бог іх знае, чаго яны прыходзілі. А яна ўжо начынае ўрок.

 

У Амельне была новая вялікая ветлячэбніца. Партызаны першым доўгам спалілі лячэбніцу, каб немцы там не маглі сваіх коней трымаць. А тады акружылі ўсю вёску, запалілі школу, дзе паліцаі пасяліліся, і ні адзін не ўдраў — усіх забілі. Немцаў, паліцаяў — усіх.

Толькі адна асталася жывая — жонка начальніка пошты. Схавалася ў прыпечку! Усе здзіўляліся, як яна залезла ў гэты прыпечак, такая тоўстая? Вось яна адна засталася жывая. А ў нас сусед ветурач быў. Як пачалі страляць, ён спужаўся, стаў уцякаць у лес і яго застрэлілі. І яшчэ дваіх так. [Падзеі, верагодна, адбываліся ў канцы верасня 1942 года. — НН]

 

Клаўдзія Аляксандраўна (крайняя справа) з мамай і сёстрамі.

 

Калі немцаў спалілі, мы баяліся ў вёсцы заставацца. Зрабілі вышку вялікую і нашы бацькі на ёй дзяжурылі. Калі бачаць, як з Мар’інай Горкі нешта едзе, крычаць «Немцы!» Тады бацькі за нас — і ў лес бягом. Аднойчы так ехаў генерал Уласаў.

Спыніўся якраз у нашым даму. Наша суседка адзіная ў лес не ўдрала. Яны ёй кажуць: ідзіце, скажыце ім, мы іх чапаць не будзем, няхай вяртаюцца. Яна знала лес, ведала, дзе мы знаходзімся і ўсё нам перадала. Мужыкі параіліся і рашылі: хай жонкі з дзецьмі ідуць, калі іх чапаць не будуць, тады і мы прыйдзём. Ну і пайшлі мы. Уласаў выйшаў насустрач, высокі, але худы. На ім кепка чорная і акуляры з чорнай аправай. Мы заходзім у дом, а на печцы ў нас сядзяць мужык із бабай, невядомыя, яны з Уласавым разам на павозцы ехалі. Уласаў нам па шакаладцы даў: «Дзяцей накарміць і на печку пагрэць». Гэтыя старыкі накармілі нас бульбай, капустай. І яшчэ цэлае карыта начышчанай бульбы пакінулі.

Яны ў нас пераначавалі і назаўтра паехалі. Нічога не кранулі. Мама, калі ўцякала ў лес, схапіла соль — яна ў сподачку на стале стаяла — ўзяла яе ў трапачку і ў снег. Дык тыя дзед з бабай кажуць: мы ваш сподачак із солькай паклалі на печку, пасушылі…

Нічога ў нас не ўзялі, нікога не забілі.

 

Нашы бацькі ўсё роўна баяліся, што нас немцы спаляць. І мы ўсёй вёскай перабраліся ў лес да партызанаў.

Зрабілі зямлянку на дзве сям'і: сусед з чатырма дзецьмі і нас трое дзяцей, мама, тата і бабуля. Зрабілі сабе такія нары. Як устанеш з іх, вады па калена, і вужакі поўзаюць.

Цераз імшарыну ад нас партызанскі атрад быў. Бацькі хадзілі на поле: трэба ж апрацоўваць, сеяць, араць, карміцца. Поле было кіламетраў за пяць ад нас. А мы адны заставаліся. Яны кажуць: вы бегайце тут, а калі хто чужы ідзе, тады нам гаварыце. І ўжо дзе чужы, то мы бяжым і гаворым: ідзе незнаёмы. Раз, помню, мы бегалі ў такім месцы, называецца Конанава палянка, там горка, лес, такое харошае месца. Мы сабе на шапкі крыжыкаў панашывалі, гулялі, што адны партызаны, другія немцы, і хто каго пераможа. Крычым «Ура-а-а! Ду-ду-ду-ду-ду…» Тут як прыбеглі партызаны! Яны ж думалі гэта немцы прыйшлі! Як сталі на нас сварыцца ды па задніцы нам надавалі!

Ну і прыказалі, каб мы больш ужо гэткага не рабілі. 

 

Потым мы перасяліліся бліжэй да поля. Там пабудавалі сабе асобную зямлянку. І партызаны перасяліліся разам з намі, пабудавалі млын, ток. Усё будавалі пад елачкамі, каб з самалётаў нас не было відаць. 

Самалёт ляціць — я і зараз не магу гэтага гуку выносіць — яны такія цяжкія ляцелі: у-у-у-у-у. Ужо мы, дзеці малыя, зналі па гуку, калі ён лёгкі, а калі гружоны бомбамі.

Партызаны, бывала, у нас начавалі: мы зраніцы паўстаём, а яны на наша месца прыходзяць спаць. З Мурманска была дзеўка-радыстка. Потым хлопец-сібірак, высокі, здаровы. Казалі, як пад Мар'іну Горку пад'едзе, як немцы ідуць, ён тады як з аўтамата застрачыць, немцы спужаюцца і назад вернуцца. Але ўсё ж такі яго там убілі.

 

Усе хадзілі на работу ў поле, і я ўжо потым хадзіла. Сама навучылася хутка жаць, палец перарэзала пару разоў. А чым лячыць? Так крывы і застаўся.

Мы так жылі, апрацоўвалі поле. А тады прыехаў нямецкі атрад і сталі нашу вёску паліць. Усю спалілі, ніводнай заборынкі не асталася. І суседнюю Рабінаўку, і Остраў — усё спалілі.

Суседа нашага сястра прыехала перад вайной з Ленінграда. Яна была адзінокая, і не захацела разам з усімі ісці ў лес. Дык гэтую жанчыну цягалі па ўсёй вёсцы і пыталі «Дзе партызан, дзе партызан». А яна адкуль знае! Яны ёй рукі выкруцілі, вочы выкалалі, зорачкі павыразалі і ўкінулі ў агонь. Не там, дзе яна жыла, а ў чужы сарай.

Мужчыны пазалазілі на сосны, на бярозы і ўсё назіралі, як палілі наша сяло.

Мы прыходзім першы раз у вёску пасля таго, я кажу: «Мама, мама, дзе наш дом?» А толькі адны печкі стаялі. Потым мы там ужо садзілі грады: маркоўку, бульбу, бурачкі. 

[Вёскі на Пухавіччыне былі спаленыя ў чэрвені 1944-га. — НН]

 

Бацькі Клаўдзіі Аляксандраўны.

 

Праз нейкі час кажуць: будзе блакіроўка, будуць немцы партызан у лесе забіваць. Сабраліся нашы мужыкі: мы здавацца не будзем, калі знойдуць нас, мы ў рэчку — і з дзецьмі будзем тапіцца.

Я падслухала, як яны гэта кажуць. Я такая дапытнáя ў дзяцінстве была, мне ўсё было цікава.

Усе партызаны пайшлі ў балоты, бо немцы баяліся балот. Як сцямнела, пайшлі і мы. Рашылі аддыхнуць, прыселі на градцы на нашай. І тут чуем: немцы. Тата схапіў маю сястру, і мы ў балота скокнулі. І толькі кулі — жух! жух! І тата крычыць на мяне: «Клава, давай, гніся, гніся!..» Кулі нада мной ляцелі адна за адной.

Дайшлі да дрыгвянай канавы. Мы перайшлі, а тата з маёй сястрой Нінай стаў тануць. Ужо толькі галовы іхнія застаюцца. Тады мужыкі падскочылі, тата схапіўся за трос, потым яшчэ нешта звязалі і выцягнулі іх. Пачакалі, пакуль немцы перастануць хадзіць, і пераплылі на той бок рэчкі ў лазняк, у камышы. Нас папа ўсадзіў у алешыну і мы сядзелі — не варушыліся. Тата чароцінку адарваў, мы праз яе вады пасмокчам, пасмокчам. Мама захапіла сухароў —іх пагрызём трохі. І так і сядзелі некалькі дзён.

А потым падпаўзае партызан, кажа: «Аляксандр Пятровіч, немцы адступаюць, чырвоныя наступаюць». І ўсё, назаўтра немцы адступілі.

Мы адразу пайшлі да свайго агароду, а потым да зямлянак. Ведаеце, усе зямлянкі спалілі датла. Нічога не засталося. У нас быў куфар, мама туды схавала падушкі, коўдры, посцілкі — мы яго занеслі ў самае балота — усё згарэла. Але вот не зразумею і ніхто не мне адкажа: чаму лес не загарэўся? Гэта цуд цэлы. Я кажу, напэўна, Божая воля ёсць.

 

Пайшлі мы на дарогу чырвоных сустракаць. Няма. Тады заўтра зноў пайшлі. Нарвалі кветак палявых, дарожку ўсыпалі гэтымі кветкамі. Чакалі-чакалі. І спаць хацелася, і есці. Нарэшце ідуць.

Першая кухня ехала палявая, а потым усе астатнія. Мы ім цвяточкі даём, а яны нам цукеркі або пячэнне якое кінуць, а мы ў траве бегаем збіраем тое пячэнне, каб нам хаця ўварваць якое.

Мы напэўна да гадзін пяці раніцы так стаялі, цэлы дзень і цэлую ноч іх сустракалі, а потым ужо замарыліся і недзе ўжо прыспалі. Тады ж у нас нічога не было, дзе ляжаш, там будзеш і спаць.

 

Разведка ішла асобна, праз лясы, і па дарозе злавіла трох немцаў.

Мы як пабачылі тых немцаў — бягом адтуль! Яны крычаць: не ўцякайце, не ўцякайце, свае, свае! Мы вярнуліся. Яны да немцаў кажуць: у палон здаяцеся? Не, не здаёмся. Ну што яны будуць з імі рабіць? Аднаго, другога, трэцяга проста перада мной забілі.

Побач падлеткі бегалі, гадоў па 14-15, ім кажуць: вазьміце і пахавайце немцаў.

Яны ўзялі аднаго, афіцэра, за шынель і цягнулі па дарозе метраў трыста, напэўна. Цягнулі, а я за імі ішла. Там у нас ёсць паварот на могілкі і тры бярозкі стаяць. Ля тых бярозак выкапалі яму і пахавалі. А далей, напэўна, тыя падлеткі ўжо не захацелі займацца, дык старэйшыя мужыкі ўжо пастараліся. Другога немца дзядзя мой у канец вёскі адвёз, каля грушы пахаваў, а трэцяга каля бярозы. 

 

У нас было такое месца Дубовы Стан, там сабралі ўсіх нашых мужыкоў. На чацвёрты дзень пасля вызвалення іх усіх пагналі на вайну. Помню, як яны адыходзілі: сабраліся, выпілі і спявалі «Што стаіш, качаясь, тонкая рабіна».

Тых, каторыя былі ў партызанах, тых не бралі. А каторыя не былі — усіх забралі. Усе яны ў Польшчы і загінулі. Вярнулася з нашай вёскі чатыры чалавекі, у тым ліку і тата мой.

Яны вызвалялі Польшчу і фарсіравалі Одэр. Тата быў мінёрам, ён першы ішоў. Вот размініравалі, пачынаюць будаваць масты. Тут немцы як дадуць, усё разаб'юць і ўсё наноў пачынай. Тата казаў, гэты Одэр была адна кроў.

Тата дайшоў да Берліна. Як вызвалілі Польшчу, разміноўваць далей не было чаго, і тату паставілі поварам. Ён хлеб пёк. Казаў, ботамі, нагамі мясіў — дзе ж ты столькі цеста рукамі намесіш. Шкадаваў гэтых бедных немак і іх дзетак. Як наліваюць ежу, стаяць гэтыя дзеткі з жалезнымі місачкамі. Тата расказваў: «Я ім паказваю: яшчэ раз станавіцеся ў чаргу, бо думаю: мае ж дзеткі дзесьці там галодныя сядзяць». Ці ж дзеці вінаватыя.

 

Бацька Клаўдзіі Аляксандраўны (злева), 1944 год.

 

Тата кажа: тады дазвалялі да немцаў у дамы заходзіць і браць усё: хоць кароў, хоць золата, матэрыял які — усё.

Але яны хітрыя былі: усё замініравалі, і нашы толькі браліся за нешта — і падрываліся. Мамін брат так пайшоў за кароўкай — падарваўся на міне. А можа быць, і не браў бы, і не гнаў бы тую карову — і не падарваўся б. Многія смелыя былі пабралі. А тату як у пачатку далі падушачку маленькую такую, пераспаць, лыжку і відэлец — так ён з вайны і прыйшоў.

Мой тата веруючы быў. Ніколі не сварыўся, ніколі нічога не ўзяў. Можа, таму ён і вярнуўся.

 

Як тата на вайне быў, мы прыйшлі з лесу. Сталі жыць у варонцы, якая ад бомбы засталася.

У нас засталіся прыхаваныя сякера, піла, то мы пайшлі нарэзалі лесу, перацягалі, зрабілі зямлянку.

Аднойчы я прачнулася — а вакол нас палын рос, быльнік, і гляджу — у ім немец ляжыць! Я як закрычу! Такіх немцаў забіралі падлеткі і забівалі. Разам з партызанамі тапілі ў балоце — дзе яны іх хаваць будуць.

Другі раз мы з мамай пайшлі жыта жаць. І я як закрычу: «Мама-мама, немец!» А ён лёг паспаць у нашым жыце. Дзе той немец дзеўся? Ён жа ўсё адно да Германіі не дайшоў. Куды ім было ісці?

 

Мы ў вайну не хварэлі, ні разу не кашлялі. Толькі вошай было — параз'ядалі ўсю галаву.

Потым ужо мама нейкага дусту дастала ды ўсыпала нам на галовы.

Хадзілі ў лапцях — мама пляла з лазы. Дзядзя быў у партызанах і дастаў нямецкі матрац, дык мама пашыла нам з яго сукеначкі і хустачкі на галаву.

Есці не было чаго, дык хадзілі жалуды збіралі, сушылі і таўклі, потым малолі, дадавалі мякіну і выпякалі хлеб.

Як тата прыйшоў, вайна кончылася, і сталі мы будаваць дом.

 

Амерыканцы пасля вайны дасылалі гуманітарную помач. Ну якую: адзежу ў асноўным. Тое, што было нягоднае ім, яны нам пасылалі.

А тут жа не было чаго надзець. Помню, нам выдзялілі туфлі на такіх то-о-оненькіх абцасах. Хто іх будзе насіць? Але большасць помачы давалі тым, у каго бацькі загінулі. Тым, як мы, у каго бацькі засталіся жывыя, тым не давалі. 

 

Пасля вайны адбудаваліся і каб нічога не загарэлася, сталі прызначаць дзяжурных.

На вёску была адна такая здаровая драўляная лапата. Я ноч пасцерагу, хаджу па вёсцы пільную, каб нідзе не загарэлася. Да раніцы я дабыў — і нясу гэту лапату ўжо наступнаму суседу. І так кожны дом павінен быў: іхняе дзяжурства прайшло — прыносяць нам тую лапату. У парог так ставяць — значыць, гэта наша ўжо. Гэта лапата — гэта такое напамінанне, што ты сёння стораж, што гэта тваё дзяжурства. Кожнаму перадавалася, да канца вёскі дойдзе — нясуць ужо назад. І ніколі нічога не загаралася.

 

Школа згарэла, прывезлі замест яе нейкі драўляны сарай. Хто зойме месца на падаконніку — той напіша. А так от мы на лавах сядзлі і на каленках пісалі. Мама знайшла нейкія мяшкі з-пад цэменту, нарэзала, нарэзала — гэта было замест паперы.

Пяро такое было, возьмеш дзеравяшку якую, пяро прышчэпіш — отак і пісалі, так і вучыліся.

 

Як яны цяпер сталі знішчаць лес! Выразаюць і пруць, і пруць, і пруць! І ўзамен нічога не садзяць.

Пасля вайны мы з татам паехалі да сваякоў у Мінск, то каб вы зналі, які горад быў разбіты. Адна цэгла! Трэба было Мінск узнаўляць і на гэта нашы дрэвы высякалі. Але акуратна: дзялянку высячэш, а тады ўжо чысціш яе. Нават грабелькамі падграбалі. Дробнае спальвалі, а асноўнае ішло на дровы. І мы на тым месцы садзілі новы лес. Хадзілі капалі ямы пад сосны, потым палолі яго, потым акучвалі. І вось ужо за семдзесят гадоў вырас лес.

І ўжо няма. Высякаюць — дык ты пасадзі новы на гэта месца! У нас скора ні чарніцаў, ні дурніцаў не будзе. Усё знішчана. Нікому нічога не трэба.

 

Помню, у клубе кіно ішло, «Тарзан». Але мы ў царкве былі.

Восем кіламетраў ад нас вёску не спалілі і царква засталася. І мы цераз рэчку малыя па кладках раніцай беглі туды, мама там ужо стаяла… А дырэктар як даведаўся, назаўтра мяне выклікаў: «Ты! Пайшла! У цэркаў!..» Дырэктар вёў у нас алгебру і геаметрыю. Я іх добра знала, адказала яму на 4 ды і ўсё. Праўда, бывала, ён нечага не знаў і да таты майго прыходзіў са складанымі задачкамі. Тата рашаў, а ён нам потым выкладаў. Да вайны тата быў настаўнікам, але пасля вайны ўжо не працаваў, папрысылалі ўжо новых.

 

Я закончыла сем класаў. Тады ўсе ўжо з'язджалі з вёскі, і мама мне дала 10 рублёў на прапіску.

Там, дзе цяпер Наргас, там вёска была, называлася Будзілава. Там жанчына ўсіх прыпісвала (сама яна жыла ў Сцяпянцы), дзесяць рублёў за гэта брала. Вось яна мяне прыпісала, жыла я на кватэры ў гаспадыні, нас там было чатыры дзеўкі і два хлопцы. Я трохі там пажыла, потым знайшла кватэру на Алега Кашавога, дзе атэлье — там немцы ўжо дом дабудавалі. Потым да брата падсялілася, у яго быў адзін пакой з жонкай — і я на кушэтцы. Ну, мучылася.

 

Брыгада скрапаапрацоўчага цэху МТЗ, 1953 год. Клаўдзія Аляксандраўна другая злева ў ніжнім шэрагу.

 

Брат мой стрыечны прыстроіў мяне на завод рабочай. А якая я рабочая: 17 гадоў, худая

А тады цяжка было працаваць. І аднойчы начальнік кажа: Клава, табе тут не працаваць, ідзі ў кладавую. І я пайшла кладаўшчыцай, паступіла ў вячэрнюю школу ў восьмы клас на Стаханаўскай (там цяпер школа міліцыянерская). З часам стала загадчыцай складам, выйшла замуж, дачка паявілася. Мы з мужам пражылі два з паловай гады — і ён трагічна загінуў, яго забіла на заводзе. Потым я выйшла замуж другі раз — за яго сябра, яны былі з адной вёскі, ён мяне ўзяў з дзіцём.

48 гадоў я працавала на Трактарным заводзе. Да 65 гадоў. Кантралёрам, кантрольным майстрам… О так жыццё і прайшло.

Вяселле, 1957 год.

 

Неяк я расказала сваякам пра спаленую царкву.

Яны кажуць: «Ну пакажыце, Клава, дзе яна была». Я кажу: «Ды во, 300 метраў ад нас!» І мы ўзяліся за гэту цэркаў, ачысцілі. Там толькі фундамент застаўся. Столькі смецця выграблі! Там і трактары ставілі, і каровы пакідалі. Там траўка была харошая, дык пусцілі цяля, а назаўтра цяля здохла. Ён жа ж хадзіў, пэцкаў, а нельга — там свято месца. А яшчэ было: зрабілі арэлі, дзеці сталі гушкацца і рукі паламалі. Новая царква там цяпер нікому не патрэбная. Хто пазаставаліся мясцовыя, тыя ўжо няверуюшчыя, а маладыя, што папрыязджалі, толькі, самі знаеце — п'юць і ўсё. У веру ніхто не хоча ісці.

 

У нас у Амельне памярла Сафія Слуцкая пры родах.

Кажуць, у старыну быў нават жаночы манастыр. Мы ўжо паставілі крыж на месцы царквы, а цяпер Сафіі Слуцкай будзем знак ставіць. Потым святару Уладзіміру Хіраску, які ў нас служыў, будзем ставіць пастамент [святар Уладзімір Хіраска (1874—1932), у 1999 годзе як мясцовашанаваны святы Беларускай праваслаўнай царквы. — НН]. Грошы я з пенсіі збіраю. А асноўнае робіць майго стрыечнага брата сын, ён мастак, як і бацька. Я ездзіла вось на Радаўніцу, дык пабачыла таблічку — ён выразаў, напісаў, што за вёска была, бо многа прыезджых, якія нічога таго не ведаюць.

Запісала Паўліна Скурко

Хочаш падзяліцца важнай інфармацыяй
ананімна і канфідэнцыйна?

Клас
Панылы сорам
Ха-ха
Ого
Сумна
Абуральна
Каб пакінуць каментар, калі ласка, актывуйце JavaScript у наладах свайго браўзера
Каб скарыстацца календаром, калі ласка, актывуйце JavaScript у наладах свайго браўзера