Протаіерэй Сяргей Лепін: Калі б не БНР, была б яшчэ пара-тройка абласцей захад ад Смаленска
Афіцыйна Беларуская Праваслаўная Царква 100-годдзе Беларускай Народнай Рэспублікі не адзначала, каб пазбегнуць «палітызацыі» царкоўнага жыцця, што, мякка кажучы, спадабалася нешматлікім з тых, для каго незалежнасьць Беларусі з’яўляецца каштоўнасцю, як і спробы яе аб’яўлення ў 1918 годзе.
Аднак старшыня Сінадальнага інфармацыйнага аддзела БПЦ (фактычны прэс-сакратар) протаіерэй Сергій Лепін нечакана для многіх выступіў на святочным канцэрце 25 сакавіка, прычым не з крытыкай тых, хто святкуе, або самой БНР. За што і атрымаў, але ўжо з іншага флангу, — на святара накінуліся ўжо праціўнікі святкавання.
Лідарам у гэтым плане стаў сайт Тэлескоп, галоўным рэдактарам якога з’яўляецца адыёзны ідэолаг сучаснага заходнерусізму Леў Крыштаповіч. За выступ на канцэрце да стагоддзя БНР, які, па словах аўтараў і экспертаў названага сайта, некаторым з якіх забаронены ўезд у Беларусь, было нічым іншым, як «русафобскія мерапрыемствам», у чым толькі не абвінавачвалі Сергія Лепіна: тут вам і нацыяналізм, і русафобія, і прыхаваная падрыхтоўка аўтакефаліі БПЦ, і многае-многае іншае, пра што ў прыстойным грамадстве не гавораць.
Хрысціянскі партал Крыніца.info папрасіў айца Сергія адказаць на пытанні і распавесці, што ён пра гэта ўсё думае.
— Айцец Сергій, свята ў гонар стагоддзя абвяшчэння БНР ўжо даўно прайшло, але менавіта цяпер пачалося пэўнае цкаванне вашай персоны на некаторых прарасейскіх інтэрнэт-рэсурсах. Як вы ставіцеся да гэтага? Мы пазнаёміліся з некаторымі публікацыямі і вырашылі задаць вам некалькі пытанняў — бо, як нам здалося, не ўсе ўвайшло і магло увайсці ў тэкст вашай пропаведзі.
— Працоўны момант і выдаткі вытворчасці. З тымі ці іншымі абвінавачваннямі мне даводзіцца сутыкацца пастаянна — як з боку прарасейскіх, так і з боку празаходніх СМІ. У грамадстве шмат розна- і супрацьнакіраваных тэндэнцыяў, і БПЦ, «знаходзячыся над сутычкай» і рэалізуючы сваю міратворчую місію, па сутнасці, аказваецца паміж супраціўнымі сіламі і атрымлівае як справа, так і злева. Ну, і з нагоды асаблівасцяў свайго медыйнага паслушэнства, мне даводзіцца быць громаадводам для скіду жарынкі розніцы патэнцыялаў супрацьлеглых інтарэсаў, прадстаўленых у грамадстве. Ці хвалюе гэта мяне? Так. Ці здзіўляе? Не. Хаця часам здзіўляе, усё-ткі…
— І ўсё ж. Давайце пагаворым пра ваш удзел у мерапрыемстве, прысвечаным 100-годдзю абвяшчэння БНР, якое прайшло 25 сакавіка перад Оперным тэатрам. Бо раней вы казалі прэсе, што БПЦ не будзе прымаць удзел у падзеях.
— Важныя нюансы. Нагадаю, Каталіцкая царква абвясціла аб богаслужбовай ініцыятыве: было сказана, што ва ўсіх касцёлах пройдуць малітвы за Беларусь з нагоды названага юбілею. У нас спыталі, ці будзе нешта падобнае ў нашых храмах. На што мітрапаліт Павел, а потым і я ўслед за ім, адказаў, што не, не будзе: гэта можа стаць прэцэдэнтам і прывесці ў далейшым да палітызацыі царкоўнага жыцця. У царкоўным календары не адзначана гэтая падзея, такім чынам, яна не можа ў абавязковым парадку ўплываць на літургічнае жыццё Царквы. Агульнацаркоўныя ініцыятывы ў нас маюць іншую працэдуру прыняцця, з аднаго боку, а з другога — за кожным набажэнствам мы і так неадступна ўзносім прашэнні аб «Богам сцеражонай краіне нашай, уладах, войску і народзе ея». Гэта — пра Беларусь, а не пра Турцыю, Расію ці Гватэмалу, хоць мы таксама просім пра «мір ўсяму свету» і аб «усякі горад і краіну», у тым ліку, і пра пералічаныя. Мітрапаліт палічыў, што гэтага дастаткова. На жаль, такая пазіцыя была сустрэтая неразуменнем з боку значнай часткі нашага грамадства. Нас, не разабраўшыся, абвінавацілі ў неспачуванні ідэі незалежнасці Беларусі і здрадзе яе суверэнітэту: маўляў, мы бачым Беларусь толькі ў якасці рэгіёну Расіі, а таму ўсё, што звязанае з незалежнасцю, нібыта, «ня наша». Тут ва ўсёй красе паказалі сябе беларускія нацыяналісты: антыклерыкалізм і русафобія білі цераз край.
— Але ўдзел у мерапрыемстве ля Опернага тэатра — гэта іншае?
— Так. Калі паступіла прапанова звярнуцца да грамадскасці ўжо не ў межах літургічнай прасторы, а ў межах культурнага мерапрыемства, дык мітрапаліт даў згоду — але не раней чым пасля таго, як былі атрыманыя паперы аб тым тым, што канцэрт санкцыянаваны ўладамі, і што гаворка ідзе пра культурна-гістарычнае мерапрыемства, а не пра палітычную акцыю. У гэты дзень палітычныя акцыі з традыцыйным сцэнарыем праходзілі па іншым адрасе, а апазіцыянеры, якія жадаюць менавіта палітыкі, пагардліва назвалі гэта мерапрыемства «танцулькі ў загоне» за марнаванне пратэстнага духу і зніжэнне агульнага градусу напалу. Я звярнуўся з пропаведдзю з дазволу мітрапаліта, уладыка бачыў мой тэкст да выступу, але важна заўважыць, што гэта мой асабісты тэкст, а ні ў якім разе не зварот мітрапаліта або Сінода. Тэкст майго выступу апублікаваны на сайце БПЦ. На жаль, мае крытыкі звычайна яго не чытаюць і здавольваюцца агіткамі з перажаванымі некім думкамі.
— Які галоўны палітычны пасыл вашага звароту? Што вы хацелі данесці ў першую чаргу?
— У мяне не было палітычнага пасылу. Я хацеў заклікаць усіх да грамадзянскага прымірэння і любові, якая пераадольвае ўсе палітычныя, культурныя, рэлігійныя і іншыя адрозненні, і да памнажэння свабоды ў Хрысце. Я асудзіў ілжывы патрыятызм, які заснаваны на нянавісці да суседзяў і зведзены не да любові да бліжняга, а да любові да ідэалагічных штампаў і навешвання ярлыкоў. У тэксце усё ёсць — чытайце! Гэта не палітычны маніфест, а тэматычная пропаведзь «з нагоды». Але гэта ўжо сустрэла неразуменне ў іншай частцы СМІ, як Вы ведаеце — у той, у якой усё, датычнае суверэнітэту і незалежнасці Беларусі (ад Расеі ў тым ліку) звязанае выключна «нацызмам», «русафобіяй» і іншымі жахамі. На жаль, для адных Беларусь так і засталася «Паўночна-Заходнім краем», а для іншых — «Крэсамі всходнімі». Але ні з якімі канкрэтнымі палітычнымі ідэямі я не кансалідаваўся, а ідэя суверэнітэту Беларусі, з якой была злучаная мая прамова, з’яўляецца канстытуцыйнай і абавязковай для рэзідэнтаў Беларусі. Наўрад ці заклікі пра любоў да бліжняга і Радзімы з’яўляюцца палітыкай у недапушчальным для святара сэнсе.
— Ну, для гэтых людзей аб’явы прыпынкаў на беларускай мове — гэта ўжо «нацызм». «Царква па-за палітыкай» — ці магчыма гэта, і што гэта значыць?
— Зразумела, той, хто вывучаў паліталогію, ведае, што быць цалкам па-за палітыкай немагчыма: маўчанне, адсутнасць, няўдзел і бяздзейнасць якой-небудзь грамадскай групы або асобных грамадзянаў — гэта таксама палітычны капітал, у якім зацікаўлены адны і не зацікаўленыя іншыя ўдзельнікі палітычнага працэсу. Перш за ўсё, дэ-факта, прынцып «па-за палітыкай» мае на ўвазе адмову ад апазіцыйнай дзейнасці. Але сутнасна, «па-за палітыкай» — значыць «па-за палітычным працэсам», пад якім разумеецца барацьба за ўладу — эксклюзіўнае права прымаць палітычныя рашэнні. Царква пакідае за сабой права «вязаць і вырашаць» — духоўную ўладу, нададзеную ёй Хрыстом асабіста, што апасродкавана і ў асобных выпадках можа азначаць гатоўнасць змагацца за свае рэлігійныя правы і свабоду сумлення. Такая аддаленасць ад палітычнай барацьбы зусім не значыць, што палітыка — «гэта дрэнна», што святары павінныя быць цалкам абыякавымі да ўсяго касмапалітамі. Гэта прадугледжвае асаблівую, спецыфічную раскладку прыярытэтаў у пастырскай дзейнасці. Дзеля дабра пропаведзі трэба нешта аднесці на другі план, а ад чагосьці і зусім адмовіцца. Выкарыстоўваць статус духоўнай асобы ў барацьбе за ўладу — гэта несумленна, паколькі становішча святара ў грамадстве асаблівае. Ну, гэта як калі б адмін гульнявога сервера падыгрываў адной з камандаў, ці яшчэ што. У сваёй прамове я, дарэчы, заклікаў маліцца за ўлады, і ніякага непрыняцця гэтага закліку ў тых, хто сабраўся, я не адчуў.
— Якая афіцыйная пазіцыя БПЦ у адносінах да дзейнасці Рады БНР і да прынятай ёю 3-яй Устаўной граматы, якая абвяшчала незалежнасць?
— У БПЦ няма і не можа быць афіцыйных пазіцыяў па такога роду пытаннях, паколькі тут мы маем праблему, не звязаную з верай і мараллю Праваслаўнай Царквы — інакш кажучы, галіной яе кампетэнтных і аўтарытэтных меркаванняў. Мы не дагматызуем гісторыю. У самым пачатку сваёй пропаведзі я сказаў, што гісторыкі яшчэ доўга будуць спрачацца пра рэальныя вынікі гэтай падзеі. І няхай спрачаюцца! Як мы бачым, нават свецкія ўлады яшчэ да канца не выпрацавалі сваю пазіцыю па гэтай тэме. Ды і ці павінна тут быць нейкая адзіна правільная пазіцыя?
— Але што для вас асабіста значыць гэта падзея? Магчымая ж нейкая грамадзянская, навуковая пазіцыя?
— Як па мне асабіста, дык абвяшчэнне БНР было больш дэкларатыўнай, не выкліканай фактычнымі магчымасцямі заявай, якая прымалася ва ўмовах адсутнасці рэальнай улады, эканамічных рэсурсаў і дастатковага палітычнага досведу ў галоўных дзейных асобаў з аднаго боку, і поўнай абыякавасці да тэмы ў іншых дзяржаваў. Але тым не менш, гэта — спроба, гэта зараджэнне ідэі нацыянальнай дзяржавы! Калі казаць пра гісторыю пытання незалежнасці Беларусі, то БНР — гэта пэўная веха, няхай утапічная, кароткая і палітычна безвыніковая, але тым не меней. Вывучэнне гісторыі любой тэмы павінна пачынацца з разгляду «першых згадак» пра яе. І мы ведаем, што ў наступным некаторыя дзеячы Рады БНР былі рэпрэсаваныя — г.зн. прама ці ўскосна іх смерць была звязаная з іх палітычнай дзейнасцю ў мінулым, адпаведна, — і з тэмай незалежнасці Беларусі.
— Як па-вашаму, ці мелася ў наяўнасці пераемнасць улады паміж БНР і БССР? Наколькі ўзнікнення двух гэтых палітычных утварэнняў звязанае?
— Пераемнасць улады — гэта канкрэтны паліталагічны тэрмін, які трэба выкарыстоўваць правільна. Рада БНР не валодала ніякай значнай уладай, і яна проста не магла выпрацаваць механізмы дэмакратычнай яе перадачы. Бальшавікі уладай валодалі, але не таму, што яны яе перанялі, а таму што выпрацавалі механізмы яе захопу. Пра якую пераемнасці ўлады можна казаць падчас рэвалюцыі? Але пэўная ідэйная, скажам так, пераемнасць была. Гісторыя — гэта навука, якая павінна вызначаць не толькі факты, але і заканамернасці. Давайце звернем увагу: савецкія нацыянальныя рэспублікі ў складзе СССР паўсталі там, дзе пасля рэвалюцыі былі абвешчаныя нацыянальныя дзяржавы ці быў моцны дух да незалежнасці: краіны Прыбалтыкі, Грузія, Арменія, Украіна, Азербайджан… Зрэалізаваная савецкім урадам палітыка так званай каранізацыі была закліканая зменшыць супярэчнасці паміж цэнтральнай уладай і падначаленымі ёю нацыянальнымі ўскраінамі: ствараліся рэспублікі, вобласці, аўтаноміі, укараняліся нацыянальныя мовы, закладаліся СМІ, мастацкая літаратура на нацмовах, ствараліся нацыянальныя акадэміі навук, нацыянальныя школы, бібліятэкі імя мясцовых паэтаў, вылучаліся нацыянальныя лідары… Гісторыя не ведае ўмоўнага ладу, але, як мне здаецца, не было б БНР, — была б яшчэ пара-тройка вобласцяў на захад ад Смаленска, але не было б БССР. У складзе Расіі існавалі шматлікія дзясяткі народаў, але не ўсе з іх змаглі скарыстацца Дэкларацыяй правоў народаў Расіі, падпісанай Леніным і Сталіным, што гарантавала свабоду самавызначэння для кожнага народа. Ды і, магчыма, не ўсе хацелі, не ведаю. У далейшым некаторыя дзеячы БНР пайшлі на супрацоўніцтва з савецкай уладай, занялі значныя пасады і адыгралі немалую ролю ў станаўленні беларускай культуры ў БССР — у прынцыпе, Саветы з вялікім разуменнем паставіліся да ідэі «беларускасці» і зрабілі вельмі шмат для яе развіцця з культурнага боку пытання. Гэта факт. Паглядзім потым, як нашы сапраўдныя і ўяўныя патрыёты будуць святкаваць стагоддзе БССР. Але ўжо з сярэдзіны 30-х гадоў, калі Саветы адчулі непахіснасць сваёй улады, адпала патрэба падлашчвацца да нацыянальнага элементу. Нацыянальныя лідэры каранізацыі былі рэпрэсаваныя, гэта здарылася і з былымі дзеячамі БНР.
— Але гэта будзе потым. У сваёй прамове вы спаслаліся як на факт на тое, што дзеячы БНР змагаліся супраць акупантаў і патрабавалі свабоды для зняволеных беларусаў, што яны хацелі пакласці канец дзяльбе беларускіх зямляў, асіміляцыі беларусаў, і нават імкнуліся спыніць уціск праваслаўных. На чым заснаваная такая здагадка?
— Дык на так званым «Мемарыяле» ад 21 студзеня 1921 года, які ўрад БНР накіраваў Найсвяцейшаму Патрыярху Маскоўскаму Ціхану. У ім сапраўды выяўляюцца апасенні адносна будучага лёсу беларусаў, выказваецца пратэст супраць маючай адбыцца дзяльбы беларускіх зямель (і не дарэмна — узгадаем Рыжскую дамову), цяжкасці польскай акупацыі, асіміляцыі беларусаў, рабавання і канфіскацыі праваслаўных храмаў, засілля польскіх нацыяналістаў у школах, выпадкаў нацыянальнай дыскрымінацыі і рэлігійнай нецярпімасці. У дакуменце таксама асуджаюцца памылкі нацыянальнай і моўнай палітыкі Расійскай імперыі ў мінулым, якія сумарна прывялі да таго, што ўсе каталікі вымушана сталі ідэнтыфікаваць сябе як палякі і адкалоліся ад беларускага народа. Барацьба можа быць не толькі ўзброенай, ці ж праўда? Аўтары звароту з павагай ставяцца да Праваслаўнай Царквы і просяць у Свяцейшага дазвол на ўжыванне беларускай мовы за пропаведдзю і набажэнствам, які ім, у выніку, і надаецца разам з Патрыяршым благаслаўленнем. Цытую фінальны акорд адказу святога Ціхана: «Заклікаю на ўвесь Беларускі народ дабраславенне Божае і малітоўна жадаю, каб Гасподзь ўмацаваў яго сілы ў адстойванні інтарэсаў роднай для яго Праваслаўнай Царквы. Заклікаю дабраславенне і на Вашую працу і на працу ўсяго Урада Беларускай Народнай Рэспублікі».
— Тады што, па-вашаму, меў на ўвазе расейскі эксперт Кірыл Фралоў, калі абвінавачваў Вас у здрадзе справы Патрыярха Ціхана? Як Вы ставіцеся да гэтага аўтара?
— Паняцця не маю, пра што ён, ды і ён сам не заўсёды, як мне здаецца, мае паняцце аб тым, што кажа. Дарэчы, надзвычай важна заўважыць, што насуперак нагнятанай Фраловым істэрыі, тэма БНР не звязаная з тэмай аўтакефаліі БПЦ — ад слова «наогул»! Дзеячам БНР таго часу і ў галаву не прыходзіла патрабаваць «незалежнасці» ні для Царквы, ні для Касцёла, — яны толькі выказвалі надзею на разуменне Масквой і Рымам нацыянальных праблемаў беларусаў, такіх, якімі яны гэтыя праблемы бачылі. Зразумела, святкаванне прамінулага юбілею таксама не мела ніякага дачынення да «тэмы аўтакефаліі БПЦ» — гэта або банальная глупства, або свядомае нагнятанне і правакацыя супраць канфесійнага міру ў Беларусі. Апошняе — вельмі небяспечная штука. А так добра да яго стаўлюся: святла яму, любові, цяпла, здароўя…
— Добра, але праціўнікі БНР ставяць у віну яе заснавальнікам тое, што яны антыпатрыятычна пабеглі «на паклон да кайзера» і супрацстаялі бальшавіцкай Расіі ў саюзе з немцамі ці палякамі. Наколькі справядлівае гэта абвінавачванне?
— З пункту гледжання КПСС і расійскага імперства яно так і будзе. Але ёсць жа і іншыя перспектывы. Любая дзяржава (а БНР прэтэндавала на статус такой) у сваёй знешняй палітыцы спрабуе наладзіць нейкія ўзаемаадносіны з іншымі краінамі ў адпаведнасці са сваімі інтарэсамі. Звычайна гэтыя адносіны наладжваюцца з дапамогай таго, што называецца дыпламатыяй. Рашэнні могуць быць кампраміснымі, змушанымі, тактычнымі і сітуацыйнымі, а могуць быць канчатковымі і стратэгічнымі. Зразумела, у палітыцы трэба быць пераборлівымі пры выбары партнёраў. А часам і выбіраць асабліва не даводзіцца. Але калі і не так нешта было са спробай завязаць дыпламатычныя адносіны з немцамі і палякамі з боку БНР, — дапусцім! — дык бальшавікі самі ўступалі ў гэтыя ўзаемаадносіны з пералічанымі дзяржавамі. Спачатку яны, нагадаю, пры дапамозе нямецкага капіталу вядуць падпольную дзейнасць і здзяйсняюць пераварот у Расіі, потым здраджваюць саюзнікам, падпісваюць з Германіяй ганебны Брэсцкі мір і аддаюць ёй значную частку земляў з беларускім насельніцтвам. Пазней па выніках ужо Рыжскага міру бальшавікі дзеляць беларускія землі разам з Польшчай і Літвой. Атрымліваецца забаўная карціна: дзяліць, рэзаць і мантачыць беларускія землі ў дагаворах з Германіяй і Польшчай расійскім бальшавікам можна, а наіўна запрацівіцца гэтаму і паспрабаваць сабраць страчанае хоць у нейкай частцы з надзеяй (ілюзорнай) на згоду гэтых жа краінаў — гэта ўжо «нацыяналізм» і «русафобія»? Вядома, усяго хапала і хапае ў гісторыі: і нацыяналізму, і русафобіі, і беларусафобіі, але давайце не блытаць усё ў купу…
— Час пасля рэвалюцыі не самы просты не толькі для жыцця, але і для аналізу. Ацэнкі мінулых падзей з пазіцыяў сучаснай геапалітычнай раскладкі не заўсёды дарэчныя…
— Так. Узгадаем, што ішла грамадзянская вайна, і кожны бок шукаў сабе сваіх хаўруснікаў. Белы Рух, напрыклад, падтрымлівалі краіны Антанты, Азербайджан і некаторыя іншыя каўказскія дзяржавы — Турцыя, Грузія, заступалася Германія, і гэтак далей. І толькі беларусы павінныя былі ўпарта змагацца ў адзіночку? Нагадаю, што ідэя стварэння беларускай дзяржавы была вылучаная яшчэ ў снежні 1917 года на Першым Усебеларускім з’ездзе, калі і было абвешчанае права беларускага народа на самавызначэнне. Але як самавызначацца? БСГ выступала за незалежнасць, а хтосьці — за тое, каб пакінуць усё як было. На з’ездзе прысутнічалі прадстаўнікі розных палітычных поглядаў. Былі там і прарасейскія партыі — нікога не забыліся! Бальшавікі таксама прымалі ўдзел у працы, і, калі не памыляюся, нават матэрыяльна ўклаліся ў правядзенне гэтага мерапрыемства, але пасля таго, як яны пераканаліся, што не могуць у межах рэгламенту дэмакратычна паўплываць на выніковыя рашэнні З’езда, проста акружылі будынак чырвонаармейцамі, арыштавалі арганізатараў, а астатніх разагналі. Вось і ўся дэмакратыя! З 17 снежня Рада з’езда перайшла на нелегальнае становішча. Як толькі бальшавікі пакінулі Менск 21 лютага 1918 года, выканкам Рады Усебеларускага з’езда абвясціў сябе ўладай і сфармаваў урад. Бальшавікоў запрашаць не сталі. А 25 сакавіка, ужо ва ўмовах нямецкай акупацыі, і была абвешчаная БНР і яе незалежнасць. Стаўкі былі зробленыя на Германію і Аўстрыю ў тым ліку і таму, што немцы адвечна з’яўляліся антаганістамі Польшчы і Расіі, з інтарэсамі якіх і канфліктавала стварэнне БНР. Так, Рада БНР дзякавала кайзеру за вызваленне ад бальшавікоў: хто такія бальшавікі, Рада ўжо ведала, а хто такія немцы — яшчэ не. Але як некалі рускія войскі сышлі з Парыжа, так павінны былі сысці і нямецкія з Мінску. Рада БНР навязліва запэўнівала, што менавіта яна і павінная застацца мясцовым памяркоўным да Германіі урадам і выказвала спадзяваньні, што Германія стане, як бы мы сказалі сёння, «гарантам незалежнасці» БНР, — Беларусь не магла прэтэндаваць на статус супердзяржавы, якая валодае крыніцай ўласнай бяспекі ў сваёй арміі, капітале, тэхналогіях. І сёння дзяржавы аб’ядноўваюцца ў розныя блокі і саюзы з той ж мэтай. Але на жаль, немцы далі зразумець, што стварэнне незалежнай беларускай дзяржавы не прадугледжана Брэсцкім мірам, падпісаным з … бальшавікамі і, для прадухілення спакусаў, канфіскавалі ў Рады касу. Але ў снежні бальшавікі дэнансуюць Брэсцкі мір і займаюць Мінск. Урад БНР на ўсялякі пажарны вырашыў адправіцца ў эміграцыю, і, ведаеце, я іх вельмі разумею. Дарэчы, ёсць розныя рады БНР, ёсць яшчэ — умоўна — «БНР-2», чыста амерыканскі праект і зусім іншая гісторыя.
— Такім чынам, вы прызнаеце незалежнасць Беларусі ў якасці каштоўнасці. Але як быць з Рускім светам: хіба гэта не адзін адзіны рускі народ, адна адзіная расійскае дзяржава і ўрад?
— Я так разумею, вы хацелі завабіць мяне ў пастку? Вы ледзь не слова ў слова паўтарылі лозунг гітлераўскай прапагандысцкай кампаніі, якая суправаджала аншлюс Аўстрыі «Ein Volk, Ein Reich, Ein Fuhrer»? Не, гэта не Рускі свет. Рускі свет — гэта не палітыка-адміністрацыйнае паняцце. Гэта духоўная, культурная спадчына Рускай Праваслаўнай Царквы, што гістарычна ўзыходзіць да цуду Дняпроўскай Купелі, якая пад патрыяршым амафорам аб’ядноўвае ў сабе мноства народаў, у тым ліку, і тых, што наогул не маюць ніякага дачынення да славянства і да Расійскай Федэрацыі. На жаль, на тэме «Рускага свету» цяпер не супраць пагрэць рукі многія палітычныя прапагандысты, прытым як «імперскія», так і «празаходнія». Тэрміны патрабуюць дакладнага значэння, а інакш атрымліваецца, што адзін гуляе ў кеглі, а другі — думае, што гэта шахматы… Сёння нам вельмі замінаюць эмоцыі, штампы і клішэ. І палітыканства.
— Дарэчы, паколькі зайшла тэма пра аншлюс. А што там у вас была за публікацыя пра аднаўленне ВКЛ шмат гадоў таму? Вы на самой справе сур’ёзна гаварылі аб аб’яднанні з Літвой і выступаеце супраць інтэграцыі з Расіяй, як у гэтым абвінавачваюць прарасейскія шавіністы ў публікацыях? Вы змянілі сваё меркаванне?
— Гэта яшчэ раз кажа аб якасці аналітыкі, якую мы абмяркоўваем. Некалькі гадоў таму ў прэсе з’явілася паведамленне, што ў храме протаіерэя Усевалада Чапліна адбываецца збор подпісаў аб далучэнні Беларусі і Украіны да Расіі. Журналіст партала TUT.by папрасіў мяне пракамэнтаваць гэта. Што я і зрабіў. Калі коратка: мы за інтэграцыю, братэрства, любоў і унікальную ролю Расіі, але мы і за незалежную Беларусь. Шырокая дыскусія перайшла ў партэр сацыяльных сетак. Сказанага аказалася дастаткова, каб некаторыя прымудрыліся абвінаваціць мяне ў «нацыяналізме»: калі я супраць уваходжання Беларусі ў склад Расеі, то я агент дзярждэпа, русафоб і займаюся палітыкай, што вельмі дрэнна. Я зноў і зноў спрабаваў паказаць, што можна любіць Расію, быць прыхільнікам адзінства РПЦ і пры гэтым стаяць на пазіцыях беларускай незалежнасці. Але не: усе павінныя хацець аб’яднання з Масквой і даеш рэферэндум ці яшчэ што-то для гэтага неабходнае. Ну, тады я і зрабіў ўмоўную рытарычную фігуру: у адным са сваіх пастоў у ЖЖ я размясціў тую невялікую публікацыю: добра, давайце аб’ядноўвацца, але давайце не вы, а мы правядзем рэферэндум аб далучэнні рускіх зямель да Беларусі і адтворым ВКЛ. Прытым у тэксце былі такія абароты, як «жарты жартамі, але» (яны ёсць нават на скрыншотах маіх крытыкаў) — г.зн., разумнаму зразумела было, што «не, я не Чаплін, я іншы», і ніякіх рэферэндумаў праводзіць не маю намеру, хоць і сапраўды лічу, што аўтарытэт прэзідэнта Беларусі ў некаторых памежных рэгіёнах Расеі тады мог даць фору расійскаму ўраду. Ну і тут пачалося … Там павылазілі нацысты ўсіх масцяў і сцягоў: рускія, беларускія, украінскія, нейкія раднаверы, эльф-літвіны, палескія тролі, прадстаўнікі іншых пазаземных цывілізацый; каментары за гранню прыстойнасці пайшлі сотнямі, і я вырашыў прыбраць пост. Так што не, спробай аншлюсу я называю не інтэграцыю і хаўрусніцкія стасункі паміж Расеяй і Беларуссю, а чаплінаўскія «рэферэндумы» і хітрыя спробы некаторых колаў пад шумок размоваў пра сяброўства і «Рускі свет» зрабіць Беларусь федэральнай акругай. Шавінізм і правакатыўнасць вельмі прыкрыя ва ўсіх сваіх праявах, на якой бы нацыянальнай платформе яны ні стаялі: польскай, рускай, беларускай, украінскай… Хлопцы, давайце жыць дружна, а!
