«75 гадоў таму пад Расонамі латышскія карнікі спалілі жыўцом маю цётку і стрыечную сястру»
Піша Якуб Лапатка.
Юбілеі бываюць розныя. Нават жудасныя, ад якіх халодныя мурашкі бягуць па целе, а розумам гэта ўспрыняць цяжка. І віншаваць не хочацца нікога.
Я маю на ўвазе шэсце ветэранаў СС у Рызе, якое адбылося 16 сакавіка 2018 года. Гэта якраз той самы жудасны юбілей карнай аперацыі «Зімняе чараўніцтва» (operation Winterzauber), якая праводзілася з 15 лютага да 25 сакавіка 1943 года ў Дрысенскім (цяпер — Верхнядзвінскі), Асвейскім, Полацкім і Расонскім раёнах Беларусі, а таксама ў Себежскім раёне Пскоўскай вобласці.
Ударную сілу карнікаў — апроч украінскіх, літоўскіх ды эстонскіх паліцаяў — тады складалі восем батальёнаў латышскіх эсэсаўцаў.
Гэтая аперацыя вядома на Беларусі пад назвай «Асвейская трагедыя». Там было знішчана каля 12 тысяч чалавек. Асабліва вядомая расправа ў Росіцы, калі ў стайні спалілі амаль усіх жыхароў вёскі, 1528 чалавек.
Росіца была і ёсць двухканфесійнай вёскай. Каталіцкія святары Юрый Кашыра і Антоній Ляшчэвіч загінулі разам са сваімі прыхаджанамі. Карнікі адпусцілі абодвух святароў, аднак тыя не пакінулі сваіх землякоў. Адзін пайшоў з імі і загінуў у полымі стайні, другога карнікі застрэлілі за настойлівыя просьбы адпусціць дзяцей і жанчын. Абодва кананізаваныя папам Янам Паўлам Другім як святыя пакутнікі.
Значна меней вядомыя дзеянні карнікаў у Расонскім раёне. Тады было спалена болей за 260 хатаў, расстраляна і спалена жывымі 1254 чалавекі. З іх: мужчын ва ўзросце 14—70 гадоў — 216 чалавек, 815 жанчын і 214 дзяцей. Сярод іх былі і мая родная цётка Марыя Баранава (народжаная Лапатка), 33 гады, і яе трохгадовая дачка Людміла.
Усяго з маёй вёскі Аўсюкова ды суседняй вёскі Забор’е карнікі расстралялі 48 чалавек, а самі вёскі спалілі. У Аўсюкове пасля вайны засталося шэсць ці сем хатаў. У вёсцы Рэпішча ацалелі дзве хаты, у якіх пасля вайны жылі дзве сям’і — дзве ўдавы з дочкамі, усяго шэсць чалавек.
Вёску Баканіху напаткаў лёс Хатыні: 22 чалавекі расстралялі, 98 — спалілі ў пуні. Пералічваць назвы вёсак, колькасць ахвяр можна яшчэ доўга. Але я не даследчык, я ў дадзеным выпадку ўсяго толькі родзіч дзвюх забітых латышскімі карнікамі жанчын.
Дагэтуль я гадаю: якую небяспеку для Трэцяга райха і Латвіі ўяўлялі мае цётка і мая трохгадовая стрыечная сястра?
