Як Сеціва «Бульбашъ-Хол» перамагло

Будаўніцтва самага спрэчнага архітэктурнага аб’екта пасьля «дома Чыжа» ў Траецкім, прыпыненае. Болей за тое, распачатая праверка з удзелам Генэральнай пракуратуры.

Яшчэ цікавей: праверка выявіла парушэньні. У «Бульбашъ-Холе» спрабавалі рэалізаваць традыцыйную схему. Схема гэта — калі зацьвярджаецца адзін варыянт, прымальны для грамадзкасьці, а пасьля, ужо падчас рэалізацыі, праект зьмяняецца.

Так рэканструявалі Купалаўскі. Так мелася адбыцца і ў Курапатах, дзе Мінкульт (як зараз высьветлілася), зацьвердзіў праект зь іншымі парамэтрамі і іншага прызначэньня. Але зараз выдадзены загад на спыненьне работ да прывядзеньня дакумэнтацыі ў адпаведнасьць усім нормам.

Самае галоўнае: ужо нават у Мінкульце сьцьвярджаюць, што назвы «Бульбашъ-Хол» «ня будзе дакладна».

Я не магу згадаць, калі ў мінулы раз дзякуючы грамадзкаму ўдзелу ў Менску ўдавалася спыніць буйны бізнэс-праект. А таму досьвед гісторыі з «Бульбашъ-Холам» трэба аналізаваць і, па магчымасьці, распаўсюджваць яго на іншыя аб’екты. Глядзіш, можа давядзецца і вуліцу Быкава ў Менску займець.

1. Кампанія абароны Курапат ад «Бульбашъ-Холу» складалася зь дзьвюх частак: зваротаў грамадзкасьці ў кіроўныя органы і падтрымкі ў Сеціве.

Што да зваротаў, тут самым заўважным быў той, што калектыўна падпісалі ўдзельнікі круглага стала «Абаронім Курапаты». Але, мне падаецца, калі б барацьба з «Бульбашъ-Холам» абмежавалася выключна гэтым зваротам, зь Мінкульту прыйшла б стандартная адпіска, аб чым заявіў і гісторык Ігар Кузьняцоў. Пашыраны адказ, распачатая праверка і прыпыненьне прац сталіся сюрпрызам у тым ліку для адмыслоўцаў, якія гэтым займаліся (і таму дакладна маглі прадказваць «стандартную» рэакцыю ўладаў). Зварот спрацаваў, «выбухнуў» з-за таго, што кампанія абароны Курапат атрымала моцную падтрымку ў Сеціве. Не было такога незалежнага мэдыя, якое б не напісала пра гэтую дзівацкую ініцыятыву і кожны такі артыкул спараджаў усё новыя эмацыйныя хвалі, так што ў сацыяльных сетках множыліся дэматыватары, кпіны і стыхійныя ініцыятывы на гэты конт. Не магу выключаць, што, паралельна з удзельнікамі круглага стала свае звароты напісалі чытачы незалежных сайтаў, так што ўстановы проста захлынуліся ў папяровых запытах, на якія трэба было адказваць.

Такім чынам, зварот стварыў прэцэдэнт, Сеціва не дало гэты прэцэдэнт праігнараваць.

Усім, хто плянуе кампаніі па абароне архітэктурнай забудовы, трэба прадумваць мэдыйную падтрымку гэтых кампаніяў і вучыцца ў Ганны Шапуцькі.

2. Відавочна, што ўся супольная моц Сеціва, уся нянавісьць пакрыўджанай калектыўнай памяці нічога б не зрабілі, калі б пытаньне будаўніцтва «Бульбашъ-Холу» было палітычным.

Калі б замест скасаваньня плянаў на будаўніцтва забаўляльнага комплексу, тут вялася размова пра зьмены, напрыклад, у выбарчае заканадаўства. Сеціва які ўжо год віруе вакол таго, як у Беларусі адбываюцца выбары, установы закідваюцца тонамі папяровых запытаў і скаргаў. Эфэкт — нулявы.

Вуліца Быкава, помнік Караткевічу, годнае ушанаваньне памяці Ларысы Геніюш у Зэльве — усе гэтыя ініцыятывы маюць моцны палітычны мэсыдж, але патэнцыял іх рашэньня ў калідорах улады павялічваецца толькі тады, калі гэтыя праблемы перамяшчаюцца ў непалітычную плашчыню.

Тым дурням, якія кажуць, што «вуліцы Быкава ў Менску не зьявілася з-за кампаніі «Гавары праўду», якая «палітызавала праблему», хочацца ўручную расплюшчыць вочы, бо «Гавары праўду» не палітызавала праблему, яна яе паставіла.

Але далейшае пасьпяховае рашэньне праблемы, як паказвае выпадак у Курапатах — у спробе дыстанцыяваць ініцыятыву ад палітыкі (нават калі працай над ініцыятывай будзе займацца палітычная кампанія).

3. Людзі дасьведчаныя кажуць, што галоўнае ў Беларусі — не станавіцца на шляху «буйных інтарэсаў». Відавочна, што «Бульбашъ-Хол» быў не буйным інтарэсам, у адрозьненьне, напрыклад, ад плянаў ліквідацыі «Асмолаўкі» — атмасфэрнага куточка ў цэнтры Менску і дэвэлапэрскага засваеньня тэрыторыі буйнымі інвэстарамі.

Але тэорыя публічнай палітыкі (і тэорыя груп інтарэсаў у прыватнасьці) вучыць нас, што інтарэс — гэта не канчатковая дадзенасьць, ягоную вагу можна карэктаваць. Той жа «дом Чыжа» на пэўных, самых пачатковых этапах, можна было заблякаваць рэпазыцыянаваньнем аб’екта зь «дзяржаўных», «стратэгічных» — у нішу «нахабства прыватнага бізнэсу» (тое, што адбылося на тыдні з адмовай дзяржавы выдаткаваць 4 мільярды на забесьпячэньне інфраструктуры «Калодзішчаў»: нехта, дзякуй Богу, растлумачыў, што дзяржаўныя грошы і памкненьні прыватнага бізнэсу — розныя рэчы).

4. Нельга не пагадзіцца з тымі, хто кажа, што прычынай перамогі стала тое, што вакол абароны ад «Бульбашъ-Холл» зьядналіся ўсе: тэма была вельмі кансалідацыйнай.

І нават палітычных груп, якія спрабуюць «адлучыць» Ігара Кузьняцова ад курапацкай тэмы, гэтым разам не было чутно. Калі б і тут пачаўся звычайны беларускі «вэрхал», перамаглі б адно дзяржава і забудоўшчыкі. Той бок заўсёды кансалідаваны і маналітны, таму кожны раз, калі сярод дэмакратаў ці абаронцаў Курапат пачынаецца бойка, тыя, хто валяць крыжы ці нападаюць на намёты (я начаваў у лягеры абаронцаў Курапат у 2002-м годзе і добра памятаю і напады, і падпалы) — набіраюць моц.

5. Яшчэ адна выснова з гэтай гісторыі, гэтым разам — не паліттэхналягічная, а, хутчэй, сацыялягічная, палягае ў выяўленьні беларускай мяжы цярпімасьці.

Нас не раздражняе брэнд «Бульбашъ», хаця мне складана ўявіць сабе пяльмені «Хахол» ва Ўкраіне, гарэлку «Маскаль» у Маскве і культурна-забаўляльны цэнтар «Нігер» ў Гарлеме. Ёсьць у мяне адчуваньне, што ўсе згаданыя брэнды праіснавалі б роўна столькі часу, колькі гарным украінскім хлопцам ці пацанам зь Бірулёва ці гарлемскай бандзе патрэбна, каб сабрацца ў брыгаду і рушыць да офісу вынаходнікаў гэтых брэндаў. «Бульбашъ» (менавіта так, зь «ерам»!) сам па сабе беларусаў ня крыўдзіць. Яны набываюць гарэлку з такой назвай, бо гатовыя да самаіроніі.

Калі ж гэты самы «Бульбашъ» паўстае на месцы масавых пахаваньняў тых, хто зрабіў усё, каб мы не сталіся «бульбашамі», нацыя становіцца на дыбкі.

І гэта вельмі добра.

Гэта азначае, што ня ўсё страчана.

Што ёсьць надзея.

Віктар Марціновіч, Радыё Свабода

Хочаш падзяліцца важнай інфармацыяй
ананімна і канфідэнцыйна? Пішыце рэдактару
«Нашай Нівы» ў ТГ