Знайсці
23.07.2017 / 14:2422РусŁacБел

Сапраўдны фэст: Глыбокае, Вішнёвы

Вішнёвы фэст у Глыбокім адбываецца сёлета пяты раз. У мінулыя гады я не наведваў фэст. Калісьці даводзілася бываць на гарадскіх, раённых святах у Докшыцах — і я быў перакананы, што калі мерапрыемства ладзіць мясцовая ўлада, то там няма чаго рабіць. Аднак сёлета я выбраўся ў Глыбокае, магу сказаць, што фэст там сапраўдны.

Вішнёвы фэст у Глыбокім дадумаліся зладзіць, бо Глыбокае славіцца сваімі вішнямі. Амаль кожны глыбоцкі гаспадар мае вішні на сваёй сядзібе. Летам ідзеш па горадзе — і проста над тратуарам навісаюць галіны са спелымі ягадамі. Бывае, не ўтрымаешся, сарвеш сабе адну-другую. А вось у Полацку вішняў мала — палачане заўсёды прыязджалі купляць вішні ў Глыбокае.

Па загадзе з райвыканкама ўсе ўстановы ў Глыбокім упрыгожылі выявамі вішні. Металічную вішніну паставілі і на развязцы перад уездам у горад. А вось на дрэвах шукаць вішню дарэмна: зусім не ўрадзіла - пашкодзілі вясновыя маразы і незвычайна халоднае лета. Ягад мала, і з тых большасць няспелыя. Дык глыбачане сёлета часцей бачаць вішню намаляваную, чым сапраўдную.

Недарод вішань, аднак, не паўплываў на папулярнасць Вішнёвага фэсту. У цэнтры — людна. Вуліца Віленская ад Друйскай да Кісялёўшчыны, вуліца Замкавая ад Рынка Касцюшкі амаль да Бярэзвіцы, пачаткі вуліц Докшыцкай, Нізкай, Друйскай — людзей поўна. Сотні, тысячы. Мясцовых і прыезджых. Уздоўж вуліц стаяць дзясяткі шапікаў з сувенірамі, рамеснымі вырабамі ды ежай. Народ шпацыруе, адпачывае з сем’ямі і сябрамі, гучаць музыка і спевы, ідзе гандаль.

На вуліцы Віленскай — сапраўдны балаган. Тут размясціліся «падворкі» сельскіх дамоў культуры.

Сюды даносяцца гукі са сцэны, але іх стараецца заглушыць самадзейны калектыў, які ў сельска-дома-культураўскіх строях пяе: «Мне не надо городскую [дзяўчыну] — деревенскую хочу». Праз паўсотні крокаў яшчэ адзін вясковы артыст перапявае нешта з расейскай папсы. А людзі спыняюцца, слухаюць, здымаюць відэа на тэлефоны.

Што ж, — падумалася, — і даўней было гэтак. Па абшарніцкіх, магнацкіх палацах віселі карціны еўрапейскіх майстроў, гралі на скрыпцы і фартэп’янах. А просты народ на кірмашах забаўлялі «мядзведнікі і скамарохі». У інвентары Глыбокага за 1752 год пералічаныя ажно дванаццаць сем’яў, якія займаліся гэткім «шоў-бізнэсам». Праўда, тагачаснае грамадства і царква такіх не шанавалі — на гары, якую цяпер завуць Капітаніха, былі адмысловыя могілкі, «дзе схізматыкаў і скамарохаў хаваюць».

На адным «падворку» заўважаю маладога хлопца ў вышымайцы. «Мусіць, нехта свой», — думаю. «Добры дзень, Кастусь. Гэта я Вам пісаў УКантакце, пытаўся пра стары план Глыбокага, — кажа мне ён. — А вось што я хачу зрабіць…» Андрэй — гэтак завуць хлопца — паказвае свае сувеніры. На кавалках дошкі выявы старасвецкіх святыняў. Касцёл у Мосары, касцёл і царква ў Глыбокім… Ён жыве ў вёсцы Узрэчча, цікавіцца мясцовай гісторыяй, шукае новыя тэмы для свайго рамяства.

Мы размаўляем ледзьве не крыкам, каб чуць адзін аднаго.

Бо побач гучна грае музыка. Абмяркоўваем гісторыю ягонага краю, ды новыя знаходкі. Кажу яму, што варта развіваць справу з сувенірамі. Бо тысячы турыстаў наведваюць Глыбокае, а каля царквы і касцёла няма ні крамы, ні нават часовага латка з сувенірамі. А на гэтым можна зарабляць грошы.

Перад будынкам гарадскога цэнтра культуры мясцовы музей расклаў калекцыю гармонікаў. Тут і фабрычныя, і перадваенныя самаробныя. Васіль Стома, аўтар цудоўных успамінаў пра міжваеннае мястэчка Лужкі, пісаў пра майстра Жэньку Лютынскага, які рабіў гармонікі на продаж. Праўда, дадае Стома, заробленыя грошы майстар прапіваў. А побач сядзіць гарманіст у саламяным капелюшы і грае, грае… Людзі кідаюць яму манеты.

Заходжу ў будынак ГЦК, каб паглядзець на выставу карцін Эдуарда Мацюшонка — мастака, які родам з вёскі Мнюта, а жыве ў Вялейцы.

На адкрыцці выставы Эдуарда Мацюшонка. Злева — мастак з жонкай. У цэнтры — Аляксандр Корсак, нашчадак славутага роду Полацкай зямлі — Корсакаў, які з сям’ёй прыехаў на Вішнёвы фэст з Варшавы. Справа — Уладзімір Скрабатун, рэдактар «Вольнага Глыбокага» і пастаянны аўтар «Нашай Нівы».

Я ўчора быў на адкрыцці, а сёння зайшоў паглядзець яшчэ раз. Здаецца, на гэтыя карціны можна глядзець кожны дзень…

Карціна Эдуарда Мацюшонка «Ладдзя роспачы». На ёй выяўлены базыльянская царква і кляштар у Беразвеччы, трагічнае месца ў мясцовай гісторыі ХХ стагоддзя

Вось адлюстраваны касцёл і кляштар кармелітаў босых у Глыбокім у гады свайго росквіту, не зменены пераробкамі. На іншай — царква і кляштар базыльянаў у Беразвеччы. У кляшторную браму заходзяць багамольцы, побач праязджае брычка. А наперадзе — паўпразрыстая алтарная перагародка, а з-за яе, праз Царскія вароты, выходзяць прывідныя, быццам знічы постаці людзей. Гэта душы тых, каго загубілі ў Беразвеччы сталінскія і гітлераўскія забойцы… Вельмі глыбокі, кранальны твор.

«Глыбокае. Нядзеля». Так выглядаў горад перад ІІ Сусветнай вайной

Да мяне падыходзіць мужчына гадоў шасцідзесяці. «Сачу за Вамі на фэйсбуку», — прызнаецца. Мы заводзім гутарку, вядома ж, пра гэты край, пра гісторыю. «Я любіў, як быў малы, пабыць каля дарослых у кузні, на будоўлі. Людзі шмат расказвалі пра тое, што было раней. У маім дзяцінстве ў нашай вёсцы не было п’яніц. Улады загадалі перасяліцца з хутароў, але сады ніхто не чапаў. Людзі збіралі яблыкі, ігрушы на сваіх хутарах. Потым ужо, у сямідзясятыя, іх ссунулі бульдозерамі…»

«Полацк — Вільня цераз Пліса». Сцэна з жыцця мястэчка пры старадаўнім гасцінцы з Полацка на Вільню.

Час мяняецца. Даўнейшае жыццё прайшло, пра яго засталіся рамантычныя ўспаміны. І фотаздымкі. І карціны — як тыя, што малюе Эдуард Мацюшонак. Дзе габрэй ідзе па брукаванай вулцы каля аўстэрыі ў Глыбокім. Дзе Язэп Драздовіч, і польскі памежнік, і добра апранутая жанчына, і габрэй з дзецьмі, і

селянін з роварам сустракаюцца каля мосту ў мястэчку Пліса. Дзе дробны шляхціц заязджае на брычцы ў свой фальварак каля Мнюты…

Самаробны гармонік, зроблены перад вайной у Дзісенскім павеце

Адна з самых шчымлівых карцін Эдуарда Мацюшонка — «Кветкі для Таты». Дзе рамонкі і васількі стаяць у слоіку на цяслярскім варштаце. З гэбля стырчыць стружка — а майстра ўжо няма… Гэтую карціну мастак прысвяціў свайму бацьку, цесляру, які некалькі месяцаў таму памёр. А частку твораў Мацюшонак намаляваў на палатне, якое выткала на кроснах ягоная маці.

Выходжу на вуліцу. Там працягваецца фэст. І спевы. І забавы. І гандаль.

Дзясяткі рамеснікаў расклалі свае вырабы — і гліняныя, і драўляныя, і вязаныя, і плеценыя, і валеныя… Хто што ўмее і ў каго на што хапае густу. Уладзімір Рамановіч з Віцебска стаіць разам з жонкай — прадаюць рэчы з беларускай атрыбутыкай. Як гандаль? — пытаюся. «Скажам так: на дарогу назад зарабілі», — адказвае Уладзімір. Людзі цяпер неахвотна трацяць грошы, бо крызіс. Калі падыходзіць чалавек, Уладзімір прапануе яму і адно, і другое, і трэцяе. «Гандлюеш, як даўней габрэі», — адзначаю я ягонае старанне прадаць свой тавар.

Кірмашовых забаваў шмат. У некалькіх месцах прапануюць выбіць молатам сувенірную манету. У іншых — пакідаць дроцікам у паветраныя шарыкі на паліцы. Пры мне гэтым бавіўся падпалкоўнік глыбоцкай міліцыі — і, здаецца, цэліў трапна. Дзеці катаюцца на малых электрычных машынках. «Бяспройгрышную латарэю» прапануюць шмат дзе. На Замкавай вуліцы нехта паставіў перакладзіну — і абяцае трыццаць рублёў таму, хто правісіць на ёй дзве хвіліны. Хочаш паспрабаваць — плаці грошы. А спрабуюць многія — пэўна ж, не ў страту гаспадарам.

Шмат месцаў, дзе можна пад’есці. Стаяць райпоўскія намёты з райпоўскім жа асартыментам. Па Віленскай і Докшыцкай вуліцах разносіцца пах шашлыкоў. Каля ўнівермага, якраз на месцы царквы Святой Тройцы — чарга да намёта з квасам, смажнямі, марожаным. «Нагадайце, што вы прасілі?» — перапытвае стомленая прадаўшчыца, якая за дзень і не прысела.

Па вуліцы ездзіць карэта, запрэжаная ў пару коней, катае ахвотных. Даўней карэты рабілі з дрэва - а гэтую мясцовыя кавалі дадумаліся зрабіць жалезную. Карэта важыць тону, і коні надта змарыліся валачы гэты цяжар па гарачым асфальце. Праўда, у такой паездцы не адчуеш сябе ні вялікім магнатам, ні прыёрам глыбоцкіх кармелітаў. Той, паводле ўспамінаў, ездзіў на шасцёрцы пародзістых коней. А тут — двое, і тыя дробныя. Сярэдняга шляхціца запрэжка… 

За некалькі гадзін стамляюся ад шуму і руху. Іду Замкавай вуліцай у бок Кармелітаў. А калі пераходжу мост на Бярэзвіцы, колішнюю мяжу радзівілаўскай і кармеліцкай частак Глыбокага, і адначасова мяжу Віленскага і Полацкага ваяводстваў — раптоўна робіцца ціха і спакойна. Сюды не дацягнуліся шэрагі намётаў і натоўпы — кантраст паміж радзівілаўскай і кармеліцкай часткамі горада адчуваецца. 

Прыходжу ў былы касцёл кармелітаў босых, цяпер — праваслаўны сабор Раства Багародзіцы. Краязнаўца Юры Калбасіч праводзіць там чарговую, невядома каторую за дзень, экскурсію. А я сядаю на лаўку ў царкве і думаю пра жыццё… Вось, што я зрабіў за дзень? Хадзіў, размаўляў, мітусіўся, стаміўся. А пра Бога сёння ні раніцай, ні за дзень не ўспомніў. І пра іншых людзей таксама не думаў. Усё пра сябе ды пра сябе… Такі з мяне вернік, на жаль. Толькі як з гэтага выправіцца? 

У храме ціха. Я гляджу то на падлогу храма, выкладзеную ў XVII стагоддзі са «шведскага каменю», то на абразы з выявамі святых на сценах, падымаю вочы да галерэі, што абыходзіць храм па версе, да высокіх скляпенняў, якія некалі пры кармелітах былі прыгожа размаляваныя. 

Вялікі храм. А чалавек у гэтай вялізнай, велічнай святыні здаецца маленькім. Як мурашка.

Кастусь Шыталь, Глыбокае — Параф'янава, фота аўтара і Змітра Лупача

Хочаш падзяліцца важнай інфармацыяй
ананімна і канфідэнцыйна?

Клас
Панылы сорам
Ха-ха
Ого
Сумна
Абуральна
Каб пакінуць каментар, калі ласка, актывуйце JavaScript у наладах свайго браўзера
Каб скарыстацца календаром, калі ласка, актывуйце JavaScript у наладах свайго браўзера