Знайсці
25.04.2015 / 08:1011РусŁacБел

Ганна Севярынец. Мае хлопцы. Апавяданне 

Часам мне падаецца, што я хутка выб’юся з розуму.

Не, а што б вы казалі пра цётку, якая выкручвае галаву ў 29-м аўтобусе, калі ён павяртае з Камуністычнай на Купалы, каб паглядзець, ці надзеў Багдановіч шалік.

Не, я не жартую, далібог. Еду неяк у дваццаць дзявятым, свядома еду, па дарослых журналісцкіх справах, кастрычнік, холад, пранізлівы вецер чакае мяне на наступным прыпынку, але я пакуль што не думаю пра прыпынак, я спрабую разгледзець праз акно, як там Багдановіч. Вунь-­вунь, шэрае паліто за дрэвамі сквера, во нягоднікі, куды помнік запёрлі, раней было куды лепш: зірнуў у акно — вось ён. Нарэшце бачу знаёмую постаць, і першае, інстынктыўнае, несвядомае жаданне — выскачыць прыпынкам раней і збегаць да Максіма пазашпільваць яму гузікі, бо я ж ведаю: стаіць там, як заўсёды, расхрыстаны, а ў хлопца ж сухоты!

І справы мне, што архітэктар усе гузікі і без мяне пазашпільваў, робячы з сапраўднага Максіма, больш занятага вершамі, чым уласным выглядам, шляхетнага грамадзяніна для галоўнага помніка. Я проста ведаю, што Максіму ўсё ягонае сіроцкае жыццё не ставала жаночай рукі, а я — ёсць, і рукі ў мяне ёсць, і Максім — вунь ён, стаіць.

І зноў жа не жарт, а суворая праўда жыцця: тэлефануе неяк сяброўка — маўляў, даўно не сустракаліся, пайшлі па кубачку кавы сербанём. А я мыкаю ў слухаўку і не магу ёй сказаць, што насамрэч якраз на сёння мы з Бабарэкам дамовіліся наконт «Узвышша» тое-­сёе перацерці. Гэта звонку выглядае, нібыта я проста чытаю таўшчэзны том са збору твораў, гэта мы канспіруемся з ім, каб людзі чаго благога не падумалі. А папраўдзе якраз сёння ўранку я сказала яму: «Гэй, Адаме, ну колькі ж можна, калі ты ўжо мне распавядзеш, як там усё было» — і ён мне ў адказ: «Пані Ганна, сёння — і ні днём пазней».

Гэта толькі ў вас там у падручніках яны ніколі не сустракаліся разам, Купала, Багдановіч і Дубоўка. У мяне яны сустракаліся, і яшчэ як!

Во гэта была вечарына: выкшталцоны шляхетны Купала, размаўляе павольна, спакойна, граматычна дасканала, смакуючы дзеепрыметныя звароты і розныя складаназлучанасці; гучнагалосы Дубоўка са сваёю шырокай і бурнай, сакавітай, неабсяжнай мовай — і Максім, радасна ўсхваляваны, шчаслівы аднадумцамі, са стараннымі «дж» і «дз», акуратнымі, ладна пабудаванымі сказамі і ледзь чутнымі паўзамі між словамі — успамінае, падбірае, узважвае. П’юць, канечне: Купала — віно, Дубоўка, зразумела, гарэлку, Багдановіч — сваю гарбату, абавязкова каб без цукру. Не, Валодзя панастойваў, канечне, пажартаваў, пляснуў сябра па плячы, але хутка адвязаўся, бо гэтаму Багдановічу, браткі, і гарэлкі не трэба, так рагоча. Гэта ён на людзях ціхі, а са сваімі — агонь. Гадзіну балююць, другую, Купала гальштук расслабіў, Дубоўка ўжо песню зацягнуў, Багдановіч — ну падпяваць, ні слыху ні голасу, але ж кулаком па калене пастуквае, рытм трымае. Раніцой на вуліцу выйшлі. Хутка сонца ўстане. Куды ж яно дзенецца.

Карацей кажучы, напэўна, я ўсё ж такі не зусім здаровая па медыцынскіх мерках. У наяўнасці — праблемы з успрыняццем рэчаіснасці і прасторава-­часавая шызафрэнія.

Але ад таго, што я паставіла сабе дыягназ, мне не лепш. Бо яна не адступае, гэтая ці то тэле­, ці то эм­патыя. Ні ў якіх абставінах.

Я, напрыклад, сапраўды адчуваю, як пахне у той камеры ў Бутырцы, дзе мае хлопцы сустрэліся, Дубоўка з Бабарэкам.

Раней такія гісторыі патыхалі сырым сенам і восеньскім дажджом, бо менавіта так пахла на паштовай станцыі Залазы ў той вечар, калі Пушкін раптоўна сустрэўся з вязнем Шлісельбурга, ліцэйскім сваім таварышам, дзекабрыстам Кюхельбекерам, якога этапавалі ў Сібір («Мы кінуліся адзін адному ў абдымкі. Жандары нас расцягнулі. Фельд’егер узяў мяне за руку з пагрозамі і лаянкай — я яго не чуў. Кюхельбекер апрытомнеў»). Цяпер гісторыі патыхаюць інакш.

З кута — ажно вочы рэжа — цягне выпаражненнямі, і я ледзь магу прызвычаіцца, і пачынаю плакаць, бо вочы страшэнна баляць і дыхаць немагчыма, і не тое каб проста фізічна немагчыма, а ў дадатак яшчэ сорамна і зневажальна. І тады нейкі агромністы дзядзька, збіты, худы, але відавочна «свой», туліць мяне да грудзей, і я дыхаю ягонай кашуляй, таксама не фіялкі, але ўсё ж лепей. Я забіраюся некуды ў кут, на нейкія анучы ці што там, кажу: «Уладзімір Мікалаевіч, пакуль я побач, дайце хоць падцырую што, якія гузікі падшыю», — і ён пачынае бязгучна, але заразліва рагатаць, і тут зноўку расчыняюцца дзверы, і ўваходзіць… Не, тое немагчыма! Адаме, браце! Яны кідаюцца адзін адному ў абдымкі. Бабарэка надзеты ў нейкае абы­што, усё гэтае рыззё распаўзаецца на целе, і, калі ён сядае побач, я бачу на ягоных грудзях акурат паверх зоркі, выпаленай катамі ў польскім палоне, сінія шнары ад нашага ўжо, савецкага катавання — такія шнары пакідае гумавы шланг, калі біць ім наводмаш. Яны размаўляюць, але я амаль нічога не чую, а больш — не разумею, бо яны не сказамі і нават не словамі размаўляюць — маўчаннем і позіркамі. І раптам Дубоўка кажа: «А во, Адаме, глядзі, што ёсць у мяне — і дастае з кішэні нейкія паперчыны. — Гэта «Шыльёнскі вязень» Байрана. Пераклаў». Бабарэка падхопліваецца, бяжыць да падваконня. «Аловак давай! Трэба, каб і ў мяне было!» — і так і стаіць, у гэтым цяжкім перанасычаным аміякам паветры, з гэтымі незагоенымі ранамі, стаіць ля слізкага падваконня камеры Бутырскай турмы — і перапісвае Дубоўкавы вершы. Я ведаю, што жыць застанецца менавіта Адамава копія, бо Дубоўкава загіне падчас вобшукаў, але ж гэта я ведаю, Бабарэка — не ведае, і ўсё ж перапісвае, а Дубоўка сядзіць на нарах, прытуліўшыся да сцяны, і вочы заплюшчыў, і я бачу, што ні пах гэты, ні анучы гэтыя — нічога навокал яго не зневажае. Сядзіць сабе паэт, і пляваў ён на ўсё гэтае недасканалае наваколле.

Я бачу ўсё.

Я бачу шклянку з суніцамі, якія маладзенькая медсястрычка Валя прынесла хвораму студэнту, які не сёння, дык заўтра памрэ ў белым доме ля сіняй бухты. Суніцы нагрэтыя майскім сонцам, і з іх на дно шклянкі бяжыць крывавы сок, і яны паміраюць, бо той, для каго іх неслі, больш не хоча суніц.

Я бачу падрапаныя шпалеры на той сцяне, у якую ў смяротным адчаі ўтаропіўся хударлявы, немалады ўжо чалавек: ён ляжыць на ложку спінай да ўсіх, толькі што ён усадзіў нож сабе ў жывот, і ён прагне смерці, але смерці не будзе — будзе шпіталь, ахова, ветлівыя людзі ў цывільным і яшчэ дванаццаць год бясконцай ганьбы і паразы. І тую выкшталцоную плітку хола ў маскоўскім гатэлі — таксама бачу: калі глядзець на яе з пятага паверха, у праём лесвіцы, і быць пры гэтым адчайна п’яным, яна круціцца ў пачварным карагодзе і раптам абяцае вечнае вызваленне.

 Канечне, я не выходжу з дваццаць дзявятага і не імчуся да Максімавага помніка. Я — дарослая жанчына, і мне яшчэ ніколі не быў патрэбны не тое што псіхіятр, а нават псіхолаг.

Я еду сабе далей, выходжу ля Нямігі, падымаюся пад горку, і тут, ля клуба імя Дзяржынскага, раптам чую аднекуль з сутарэнняў — стрэлы. Адзін. Другі. Трэці. Чацверты.

Я ведаю, што я не злічу іх, гэтыя стрэлы, і ведаю, што раніцай энкавэдзістам выклічуць спецыяльную масажную каманду, і масажысты будуць распрацоўваць іх пальцы, бо застрэліць за ноч сто чалавек — гэта нават не мяшкі варочаць, гэта цяжкая праца. І я ўжо чую пах адэкалону — тыя, хто страляў, не выходзілі на вуліцу, пакуль не вымываліся цалкам у адэкалоне, бо не пойдзеш дадому ўвесь у водары крыві і смяротнага жаху, і я раптам кідаюся на іншы бок вуліцы, бо вунь ён ідзе, нейкі мужчына, ад якога на дзесяць метраў смярдзіць адэкалонам…

І нічога немагчыма зрабіць для гэтых хлопцаў. Нічога. Ані зашыць кашулю, ані падаць вады, ані пазашпільваць гузікі. Хіба што ўспамінаць, пакуль жывеш: як яны там, нашыя хлопцы, у сваёй вечнасці? Ці паелі?

***

Ганна Севярынец нарадзілася ў 1975 у Мінску. Скончыла філалагічны факультэт БДУ. Выкладчык, журналіст. Аўтар праекта «Аксамітавая Беларусь» на беларускім жаночым партале Velvet.

Клас
Панылы сорам
Ха-ха
Ого
Сумна
Абуральна
Каб пакінуць каментар, калі ласка, актывуйце JavaScript у наладах свайго браўзера
Каб скарыстацца календаром, калі ласка, актывуйце JavaScript у наладах свайго браўзера